حجت‌الاسلام والمسلمین احمد مبلغی در یک هم اندیشی علمی که به صورت مجازی برگزار شد، گفت: “انتقال ذهنیت و تجربه فقهی به فضاها و مسائل کلان جهانی و انسانی” و “امکان یابی فقه برای پرداختن آزادانه تر، دقیق تر و مناط محور تر به جنبه‌های آیینی دینی” از فرصت‌های ناشی از ویروس کرونا است که فراروی فقه گشوده شده است.
رئیس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس گفت: فراهم آمدن زمینه انتقال فقیهان از وضعیت‌هاى اجتماعی خُرد یا قومی به وضعیت‌هاى اجتماعی کلان، گسترده، جهانی و انسانی، یک فرصت مهم برای دانش فقه است.
وی در تبیین “فرصت بودن چنین نگاهی” گفت: تصویری که دین – و به ویژه مذهب شیعه- از مهدویت ارائه می‌دهد، آمیخته و مملو از دیدگاه‌های جهانی و انسانی است و با شعار “عدالت برای همه زمین” شکل می‌گیرد و این بدون توجه به آن است که آیا استفاده‌کنندگان عدالت، مسلمان هستند یا نه؟
استاد حوزه علمیه قم اظهار داشت: دسترسی محققان فقه به این امکان که دقیق تر و مناط محور تر، به جوانب آئین‌های مذهبی بپردازند، فرصتی دیگر است که در اثر مسائل ناشی از کرونا ایجاد شده است.
رئیس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس همچنین “برآمدن و آشکار شدن نیاز جامعه به پاسخ‌های دینی، به صورتی پکیجی و فراتر از “پاسخ‌های صرفاً فقهی” ضرورتی است که عدم توجه به آن چالش انگیز است.
مبلغی گفت: وقتی ویروسی مثل کرونا اینچنین با فوریت عمل می‌کند و دامنه شیوع و چتر تاثیر گذاری خود بر بخش‌های مختلف زندگی را با فوریت می‌گسترد، حوزه‌ها باید در پرداختن به آن و احکام مسائل مربوط به آن، و تبیین مواضع جامع الاطراف دینی در قبال آن با سرعت بیشتری عمل کنند، و گرنه این به صورت چالش فراروی دانش فقه ظهور پیدا می‌کند.
وی بیان داشت: جامعه مواجه با کرونا برای اینکه به صورت فوری شرایط روحی و فکری دینی خود را مدیریت و کنترل، و نیاز خود را اقناع و ارضا نماید، باید پاسخ‌های دینی جامع الاطراف دریافت کند.
مبلغی یادآورشد: آنچه روشن است پاسخ‌های فقهی به رغم ضرورت، کافی نیست؛ بلکه پاسخ کلامی، تهذیب نفسی و دعا محور نیز لازم است، و نیز رعایت یک نظم هماهنگ بین اجزاء پاسخ‌هایی که می‌دهیم ضروری است.
وی با اشاره به ضرورت هوشمندی و ظرافت در فتوا، گفت: ما باید ازطریق فتواهای دقیق، دین را به صحنه بیاوریم. هم چنین باید توجه کنیم که نسخه‌های ما نباید به گونه ای باشد که ناگهان جامعه را به سمت موقعیتی ببرد که فقط یک گروهی بتوانند آن را اجرا بکنند.
این استاد حوزه علمیه قم با اشاره به اینکه ما می‌توانیم از یک زاویه، امور دین را به سه بخش: “بینشى” (ایمان به خدا)، “آئینى” (اجتماعات دینى) و “توقعى” (شفاانتظارى از دین و مقدسات آن)، تقسیم کنیم، گفت: در شرائط کرونا آنچه می‌تواند اتفاق بیافتد، تقویت بینشی دین و بی پیرایه تر شدن، جدی تر شدن، معنادار تر شدن و عمیق تر شدن توجه به خداوند است.
عضو مجلس خبرگان رهبری ادامه داد: به موازات بزرگتر شدن بخش بینشی، زمینه‌های پر قدرت برای کشف لایه‌های غرور انسان در پیشگاه خداوند و تعریف ابعاد و چگونگی تخلق به اخلاق خداوند در زندگی اجتماعی، از یک طرف، و توجه به مناط‌های فقهی برای تنظیم شعائر دینی از طرف دیگر، فراهم می‌آید، و این دقیقاً راهی است که دین در آن حضور و بروز دقیق تر و واقعی تر پیدا می‌کند.
مبلغی با اشاره به این که اصل نگاه توقعی به دین، همچون شفاخواهی دینی از حاق بینش خدامحور برمی خیزد، و دین نیز آن را تقویت، و بر آن -به ویژه در قالب توسل به امامان (ع) – تاکید کرده است، گفت: در عین حال گاهی حجم استفاده‌های توقعی از دین، برپایه منطقی خود ساخته و کمتر بهره گرفته از دین، از سوی عوام شکل می‌گیرد.
رئیس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس در پایان سخنان خود افزود: در این صورت آسیب جدی این است که این حجم، آنچنان گسترش پیدا می‌کند و بر دور خود را لایه و تار می‌تند که در نگاه عمومی آنان به شیرین ترین و اصیل‌ترین بخش دین، بدل می‌شود به همه ارزیابی‌ها ارزش داوری‌های آنها نسبت به دین از این خاستگاه شکل می‌گیرد./ مرکز تحقیقات اسلامی مجلس
