استاد شهید مرتضی مطهری از دانشمندان برجسته جهان اسلام در دوران معاصر است که جامع علوم معقول و منقول اسلامی و صاحب تفکری وسیع و منضبط و شناختی منطبق با زمان و نیازهای واقعی زمان می‌باشد.
ایشان تربیت شده اساتید برجسته علوم اسلامی در رشته‌‌های مختلف بوده و در همه آن رشته‌‌ها و من جمله فلسفه، اصول فقه و فقه، ادبیات، عرفان نظری و… به اجتهاد و تخصص کامل رسیده بودند. لکن در جامعه ما ایشان بیشتر به یک فیلسوف و متکلم مشهور شده و به جنبه فقهی ایشان توجهی نشده است، در حالی که نوآوریهای استاد در این زمینه نیز بسیار قابل توجه است.
کتاب «مبانی و نوآوریهای فقهی شهید آیت‌الله مطهری» بر این فرض است که استاد مطهری فقیهی جامع و دارای نوآوریهای اصولی و ریشه‌‌‌ای در زمینه موضوعات فقهی می‌باشند. این نوآوری‌‌ها مبتنی بر یک سری مبانی و دیدگاه‌‌هایی است که تا به حال مورد بررسی جدی قرار نگرفته است و نه تنها بیان جامعی در این زمینه ارائه نشده است، بلکه به طور کلی مورد غفلت قرار گرفته و لهذا ضرورت تحقیق در جمع آوری و تبیین نوآوریهای فقهی و دیدگاه‌‌های مؤثر در این نوآوری‌‌ها به وضوح حس می‌شود و لهذا این تحقیق دو قسم بحث دارد، بحث اول شامل بیان مقام فقهی استاد مطهری است در مقابل آن تفکری که استاد مطهری را فیلسوف و متکلم می‌داند نه فقیه و بحث دوم در مقام بیان نوآوری‌‌ها و آرای فقهی شهید مطهری است.
کتاب حاضر در جهت تبیین آرای فقهی شهید مطهری به صورت یک تحقیق توصیفی و نه تحلیلی و انتقادی نوشته شده است لذا نقد و بررسی و تحلیل مگر در مواردی جزئی انجام نمی‌گیرد. در این مجموعه از تمامی آثار مکتوب استاد مطهری استفاده شده حتی در آثار فلسفی و اجتماعی هم که موضوعی از موضوعات فقهی به مناسبتی ذکر شده، مورد استفاده قرار گرفته است.
این کتاب در یک مقدمه و چهار بخش تدوین شده است.
بخش اول: شخصیت فقهی استاد مطهری. ساختار بحث در این بخش صرف نوآوری است و شامل مباحثی چون مقام فقهی استاد مطهری، فقاهت عصری و گرایش به مسائل مستحدثه، نگاه کلامی به مسائل فقهی، واقع گرایی در مسائل فقهی، طرح پرسش در حوزه مسائل فقهی، صراحت در بیان مسائل فقهی و روش فقهی استاد می‌باشد که به خوبی مقام فقهی استاد را نمایان می‌سازد. این بخش شامل دو فصل می‌باشد، فصل اول شخصیت فقهی استاد و فصل دوم روش فقهی استاد مطهری است.
بخش دوم: مبانی فقهی استاد مطهری که در شش فصل تدوین شده است. استاد مطهری مبانی و دیدگاه‌‌های فقهی‌‌‌ای دارند که نوآوریهای فقهی ایشان مبتنی بر این مبانی و دیدگاه‌‌ها شکل گرفته است. به طور کلی استاد در صدد ایجاد فلسفه اجتماعی بزرگ اسلام و طرح ریزی مبانی حقوقی مکتب اسلام مبتنی بر این مبانی بودند و همواره از اینکه این دیدگاه‌‌ها مورد غفلت فقیهان قرار گرفته است ابراز نگرانی می‌نمودند و آن را موجب رکود فقه و ناهمواری‌‌ها و بن بست‌‌های کنونی فقه می‌دانستند. این بخش شامل این فصول می‌باشد: مبانی طبیعی حقوق اسلامی؛ اصل عدالت به عنوان قاعده فقهی؛ توسعه جایگاه و حق عقل در استنباط احکام الهی؛ توجه به فلسفه احکام؛ احکام ولایی و اختیارات حاکم اسلامی؛ نقش مقتضیات زمان در استنباط احکام الهی.
بخش سوم: تبیین نوآوریهای فقهی استاد مطهری. در این بخش بینش‌‌های عمیق و جدید استاد درباره اجتهاد و پیشنهادهای کارساز و ارزنده ایشان به طور خلاصه بیان می‌شود. این بخش شامل پنج فصل می‌باشد که عبارتند از: مباحث اجتهاد؛ مسائل اقتصادی از قبیل مالکیت، سرمایه داری، ربا، بانک و بیمه و بررسی فقهی مسائل مربوط به اینها؛ مباحث حقوق زن از قبیل ازدواج موقت، تعدد زوجات، طلاق قضایی، حجاب، مناسبات اجتماعی زن و دیگر مسائل می‌باشد؛ جنگ و صلح که به بررسی مشروعیت جهاد و موارد آن می‌پردازد؛ امر به معروف و نهی از منکر یا اصلاحات اجتماعی که به تعریف و جایگاه آن، امر به معروف ونهی از منکر در آیات و روایات، گستره و محدوده آن، مراحل و اقسام آن و… می‌پردازد.
بخش چهارم: موضوعات عمومی فقه در آثار استاد مطهری. این بخش شامل حدود صد عنوان از موضوعات فقهی موجود در آثار شهید مطهری می‌باشد. استاد در برخی از این موضوعات تجزیه و تحلیل و نظر خود را ارائه نموده و صرف نوآوری ایشان است و در برخی دیگر که به مناسبتی ذکر شده بیان جدیدی از آن موضوع فقهی ارائه نموده و از جوانب مختلف بررسی و تبیین کرده اند و در برخی موارد نیز فلسفه احکام را بیان نموده اند. این بخش در شش فصل تنظیم شده است که عبارتند از: کلیاتی درباره فقه؛ مبادی احکام فقهی؛ عبادات؛ فلسفه برخی احکام و عبادات؛ معاملات؛ برخی احکام و موضوعات فقهی دیگر.
گفتنی است، کتاب «مبانی و نوآوریهای فقهی شهید آیت‌الله مطهری» در ۵۱۸ صفحه به قلم سید امرالله حسینی مومن زاده از سوی انتشارات صدرا به زیور طبع آراسته شده است.
