نخستین جلسه درس گفتار فقه ارتباطات از سلسله درس گفتارهای رمضانی پایگاه تخصصی فقه حکومتی وسائل پیش از ظهر امروز با حضور حجت الاسلام اصغر اسلامی تنها استاد استادیار گروه فرهنگ و ارتباطات دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام در سالن جلسات خبرگزاری رسا برگزار شد.
وی در این ابتدای جلسه به تعریف واژه «ارتباطات» پرداخت و اظهار داشت: این واژه را به غلط معادل واژه «Communication» قرار داده اند. ارتباطات یک واژه عربی است اما با این وجود خود عرب زبانها در معادل سازی این واژه لاتین از واژه «الاتصال» استفاده میکنند که به لحاظ مفهومی به معادل لاتین آن بسیار نزدیک تر است.
این استاد حوزه و دانشگاه با اشاره به اینکه علمی به عنوان ارتباطات اسلامی وجود ندارد گفت: بنابراین ما در زمینه علم ارتباطات ناگزیر هستیم که ابتدا دیدگاه غرب را مورد بررسی قرار دهیم چراکه آنها به شکل مبسوطی به این علم پرداخته اند و در دهههای اخیر نقد و بررسی بسیاری در این حوزه صورت گرفته است. این امر نشان از اهمیت مسأله نزد اندیشمندان و صاحبنظران غربی دارد.
حجت الاسلام اسلامی تنها در بخش دیگر سخنان خود به بازخوانی دیدگاهها و آراء مختلف اندیشمندان غربی در حوزه علوم ارتباطات پرداخت و خاطرنشان کرد: ارتباطات از نگاه آمریکاییها صرفا منحصر در برقراری ارتباط دو سویه است که این ارتباط در ظرف مکانی و زمانی با ابرازهای خاصی صورت میگیرد.
وی افزود: اروپاییها ارتباطات را فراگرد تولید و تسهیم معنا میدانند؛ به عنوان مثال در این نوع نگاه بر خلاف دیدگاه آمریکاییها، فرآیند آموزشی که در کلاس درس اتفاق میافتد منحصر به کنش استاد و شاگرد و انتقال مفاهیم نیست بلکه آن به آن کلاس درس در فرآیند تولید معنا نقش مؤثر و مستقیم دارد.
استاد دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام با تأکید بر اهمیت نظریه پردازی در علوم ارتباطی، گفت: متأسفانه ما در این زمینه کار چندانی نکردیم و حتی یک نظریه هم در این زمینه ارائه نشده است. نظام واژگان در غرب از مرز واژگان عبور کرده و به اصطلاح تبدیل شده است و بر همین اساس علوم مختلف پایه ریزی شده اند اما ما در مقابل بسیاری از واژگان را در حد واژه باقی گذاشته ایم و روی آن کار نکرده ایم.
حجت الاسلام اسلامی تنها ادامه داد: به عنوان مثال اگر بر روی واژهای مانند«دعوت» و «تبلیغ» کار شود میتوانیم علومی را تولید کنیم که نقطه بدیل علم ارتباطات است. وقوف و طواف اندیشمندان و صاحب نظران پیرامون یک واژه و پردازش آن میتواند ما را به نظریه پردازی و تولید علم برساند.
استاد دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام ۷ رویکرد را در علم ارتباط مهم دانست و گفت: سنت سخنوری، سنت نشانه شناسی، سنت پدیدار شناختی، سنت روانشناسی اجتماعی، نظریه اجتماعی فرهنگی و سنت انتقادی از جمله مسائل مهمی است که نقش مستقیم در شکل گیری ارتباطات دارند.
وی تصریح کرد: سنت سخنوری یکی از علومی است که ما در حوزه به عنوان علم بلاغت میشناسیم اما متأسفانه آن گونه که شایسته است به آن نمیپردازیم حال آنکه در غرب متون غنی ما در این حوزه بازخوانی میشود؛ کتابهای جرجانی و تفتازانی به عنوان کتابهای مرجع این رشته هستند.